CUỘC SỐNG TRÊN CAO NGUYÊN ĐÁ HÀ GIANG

Cao nguyên đá Hà Giang nằm ở phía bắc trải rộng trên địa bàn 4 huyện là Đồng Văn, Mèo Vạc, Yên Minh và Quản Bạ. Đây là vùng núi đá vôi cho nên có ít sông suối và thường xuyên thiếu nước sinh hoạt, đất canh tác. Do địa hình là đồi núi dốc, cao nguyên Hà Giang có diện tích đá chiếm tới hơn 80%, khí hậu ở đây lạnh và ít mưa nên đồng bào dân tộc tỉnh Hà Giang đã hình thành thói quen là "sống trong đá và chết vùi trong đá".

Còn đây là cảnh người Mông, Dao, Lô Lô, Cờ Lao, Pu Péo...đang tận dụng từng hốc đá để canh tác. Tập quán này cũng đã duy trì được qua rất nhiều thế hệ.

  

*Đi du lịch Hà Giang tháng 9
Tỷ lệ đất trên cao nguyên đá Hà Giang rất ít nên muốn canh tác đúng mùa vụ thì người dân nơi đây phải đưa từng gùi đất đổ vào những hốc đá. Đá xếp ở vòng ngoài để che chắn nắng và khi mưa xuống cũng sẽ không bị rửa trôi hay xói mòn đất. Việc khai phá nương là công việc tốn rất nhiều công sức và thời gian của họ song công việc này thường được làm vào mùa khô.

Đây là hình ảnh về kỹ thuật trồng ngô trên nương đá và xen canh các loại cây hoa màu hoàn toàn dựa vào điều kiện tự nhiên. Thời điểm để người dân cày cấy tra hạt đồng bào dựa vào lịch mặt trăng (tháng 2 âm lịch). Đến nay công việc thổ canh hốc đá vẫn là phương thức chủ đạo trong hoạt động sản xuất của người dân đồng bào vùng cao nguyên đá Hà Giang.

Một trong những công cụ lao động cũng đặc biệt bởi theo địa hình mà tạo ra: Cày, bừa, cuốc bướm. Cày sử dụng trên nương đá có thân cày chắc khỏe, lưỡi hình tam giác cân, nhỏ, dày, mũi hơi tù và nặng, chịu được lực lớn khi va đập vào đá. Bừa là loại có tay ngang để người sử dụng cầm ấn xuống khi bừa. Bừa chân dùng thông dụng hơn, hình chữ nhật, chắc chắn, với hai hàng răng, không có tay giữ, khi bừa, người điều khiển phải đứng lên bừa. Cuốc bướm có lưỡi mỏng, to bản, hình tam giác, cong ở phần chuôi, nhọn hai đầu, nên thuận lợi cho việc cào, vơ cỏ, vun gốc trên nương đá. Việc làm đất thường diễn ra sau Tết của đồng bào.

Ngày khi cày đất xong, đất và phân bón (thường là phân chuồng) sẽ được trộn và đổ vào từng hốc đá.

Rồi sau đó họ sẽ vùi hạt ngô vào và chờ một vài ngày sau mưa xuống. Các công đoạn được làm "cuốn chiếu" ở từng hốc đá.

Việc đồng áng là công việc chung của cả bản làng. Người Mông ở cao nguyên đá Hà Giag này sống quần cư và có tính cộng đồng cao, khi một gia đình nào đó có công việc là sẽ được sự giúp đỡ của tất cả mọi người. Những đứa trẻ đang trong độ tuổi đi học cũng không nề hà việc gì.

Khác với đồng bào dân tộc Tây Nguyên canh tác bằng cách đục lỗ tra hạt thì các dân tộc Hà Giang ở đây dùng tay tra hạt và dùng chân lấp đất để vùi hạt xuống sâu. Tầng đất giữ ẩm cho hạt chờ mưa nảy mầm. Ngô giống được ngâm nước khoảng 2 - 3 ngày, để khi trồng hạt giống nhanh nảy mầm và tránh được sự phá hoại của sâu bọ, chuột khi bị vùi lâu dưới mặt đất.

 

Việc tra hạt được tiến hành từ nương thấp đến nương cao. Khi tra hạt thì một điều thú vị là người Mông kiêng tra vào ngày rắn và rồng. Vì với họ quan niệm rằng những ngày này là những ngày xấu cho nên nếu tra hạt vào ngày này thì năng suất sẽ không cao.
* tham quan cáp treo Fansipan Sapa

 

Do nguồn đất ở cao nguyên đá Hà Giang khan hiếm nên đồng bào áp dụng phương pháp xen canh trong việc gieo trồng. Bên cạnh việc trồng ngô và tam giác mạch ra thì còn một số loại cây cũng được trồng khá phổ biến trên nương thổ canh hốc đá như là đậu tương, đậu Hà Lan, đậu răng ngựa, dong riềng, cải… Riêng với người Mông, đồng bào còn trồng lanh để dệt vải may trang phục. Tri thức và kỹ thuật thổ canh hốc đá của các dân tộc thiểu số ở cao nguyên đá Hà Giang được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch lập hồ sơ và đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2012.

Xem thêm một số điểm du lịch đẹp => tại đây